Łódzkie etiudy w Muzeum Sztuki Nowoczesnej
21 listopada 2019Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie zaprasza w dniach 21-22 listopada na program filmowy "Nadzieja jest w innym kolorze" poświęcony absolwentom łódzkiej Szkoły Filmowej, którzy studiowali w Polsce w ramach wymiany stypendialnej pomiędzy Polską Rzeczpospolitą Ludową a krajami tzw. Trzeciego Świata. Na program składają się etiudy filmowe studentów z Maroka, Algierii, Tunezji, Iranu, Iraku, Sudanu, Kenii, RPA i Peru powstałe w latach 1966–90.
Program stypendialny dla studentów pochodzących z krajów Globalnego Południa był jednym z kluczowych aspektów zimnowojennej polityki państw tzw. bloku wschodniego. W październiku 1960 Nikita Chruszczow zainaugurował w Moskwie działalność Uniwersytetu Przyjaźni Narodów, nazwanego rok później imieniem zamordowanego w 1961 roku premiera niepodległej Demokratycznej Republiki Konga, Patrice’a Lumumby. Zadaniem tej uczelni było kształcenie specjalistów z dekolonizujących się państw Afryki, Azji i Ameryki Południowej. Podobne programy stypendialne powstawały również w innych krajach bloku wschodniego, m.in. w Czechosłowacji, NRD oraz w Polsce. Ich celem, poza oczywistą rywalizacją ideologiczną z Zachodem o wpływy w zdekolonizowanym świecie, było wykształcenie kadry kierowniczej dla nowo powstających państw w dziedzinach takich jak: przemysł, rolnictwo, medycyna, prawo, a także sztuka (głównie sztuki wizualne i film). Studia w krajach byłego bloku wschodniego miały być przeciwwagą dla kształcenia oferowanego przez byłe imperia kolonialne oraz Stany Zjednoczone i związanego z nimi rasizmu i polityki segregacji rasowej. Istotnym aspektem studiów za żelazną kurtyną był również fakt, że stypendia przydzielano często osobom z niższych warstw społecznych, co umożliwiało im awans społeczny i gwarantowało karierę w strukturach nowo tworzonego państwa. Pomoc dla Globalnego Południa dawała krajom bloku wschodniego także wymierne korzyści – industrializacja tych obszarów budowała nowe rynki zbytu, a sojusze polityczno-ekonomiczne pomagały poszerzać wpływy tego obozu, często umacniane współpracą militarną.
Film odgrywał szczególną rolę w wymianie kulturowej z krajami Trzeciego Świata. Studia filmowe kształtowały ideologicznie intelektualne elity tamtej części świata i pomagały krzewić idee socjalizmu. Z drugiej zaś strony, dla wielu krajów Afryki i Bliskiego Wschodu, nieposiadających własnego przemysłu filmowego ani możliwości kształcenia w tym zakresie, film stanowił pożądane narzędzie komunikacji z często niepiśmiennym społeczeństwem, jak również formę edukacji, informowania i agitacji, a w rezultacie niezbędny aspekt budowania nowego społeczeństwa.
Programy stypendialne w zakresie filmu oferowały w owym czasie wszystkie duże ośrodki filmowe tej części Europy, m.in. moskiewski Wszechzwiązkowy (obecnie: Wszechrosyjski) Państwowy Instytut Kinematografii (WGiK)), praski Wydział Filmowy i Telewizyjny Akademii Sztuk Scenicznych (FAMU), Uniwersytet Filmowy w Babelsbergu (HFF) i łódzka Filmówka (PWSFTviT). Studenci z krajów rozwijających się byli szczególnie zainteresowani szkołami dokumentu, tak by po powrocie móc kształtować narodową kinematografię.
Do Szkoły Filmowej w Łodzi studenci kierowani byli przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych PRL, na mocy porozumień między Polską a ich krajami. Utrzymywali się ze stypendiów rządu PRL, które w latach 80. przyznawała je Komisja ds. Krajów Rozwijających się. Warunkiem wstąpienia na studia w Polsce było ukończenie rocznego kursu języka polskiego w Studium Języka Polskiego dla Obcokrajowców Uniwersytetu Łódzkiego.
Program filmowy "Nadzieja jest w innym kolorze" nie tylko przybliża sylwetki studiujących w Polsce pionierów kinematografii z krajów Afryki, Bliskiego Wschodu i Ameryki Południowej, ale również zwraca uwagę na mało obecną w refleksji historycznej i historyczno-artystycznej wymianę intelektualną i artystyczną pomiędzy Polską a krajami Globalnego Południa, w której ważne były solidarności i socjalistycznego internacjonalizmu. Tytuł "Nadzieja jest w innym kolorze" problematyzuje również kwestie rasowe, praktycznie nieobecne w refleksji nad ideologiczną spuścizną komunizmu. Zapożyczony on został z filmu "Ale nadzieja jest w innym kolorze" marokańskiego reżysera Abdelkadera Lagtaa’y, jednego pierwszych Marokańczyków, którzy podjęli studia w łódzkiej PWSFTviT. Lagtaa opowiada w nim historię polskich Romów, którzy przez swoją etniczną inność żyją na obrzeżach społeczeństwa, napotykając silnie zakorzenione uprzedzenia i rasizm, oficjalnie nieobecne w doktrynie krajów socjalistycznych.
Więcej informacji o programie w serwisie Muzeum.