NIEUKOŃCZONY CUD
- Film dokumentalny
- Produkcja:Polska, Litwa
- Rok produkcji:2001
Trzyczęściowy film o dziejach stosunków polsko-litewskich, począwszy od czternastego wieku, a nawet trochę wcześniej, aż do XVIII wieku. Najważniejsze wydarzenia w historii obu narodów na przestrzeni blisko pięciu stuleci, widziane w szerszym kontekście geopolitycznym ówczesnej Europy, prezentują i komentują litewscy i polscy historycy. Pozwala to przyjrzeć się tym samym momentom dziejowym z różnej perspektywy i oceniać je, przyjmując wielorakie kryteria. Wypowiedzi ekspertów uzupełnia bardzo bogata ikonografia i archiwalia ze zbiorów muzealnych polskich i litewskich, a także materiały filmowe z miejsc, w których tworzyła się nasza wspólna historia, m.in. Krewy, Krakowa, Grunwaldu i wielu, wielu innych.
[www.tvp.com.pl]
Ekipa
pełna
|
skrócona
|
schowaj
- ReżyseriaAlgimantas Galinis
- Asystent reżyseraTeresa Zibolienie
- ScenariuszAlgimantas GalinisAlbertas Zostautas
- ZdjęciaVytas PlytnikasAlgimantas MikutenasAlbertas MontvilaRemigijus NavickasGintaras TamkusValius Nikolenka
- ScenografiaEgle Kvintene
- Muzyka
- DźwiękAlgimantas Apanaviciusreżyser dźwięku
- MontażGalina Lasiniene
- ProdukcjaLietuvos Radijas ir Televizija
- Koprodukcjadla Programu 1
- Obsada aktorskaJolanta DapkunaiteVyatutas GrigolisRamunas AbukeviciusJonas BraskysMindaugas CapasVitalis GruodisDanielius KokanauskisOttonas LaniauskasVilius PetrauskasJuozas RygertasAlgimantas Zigmantavicius
- TłumaczenieWojciech KarkutKrystyna MakowskaTeresa ZibolienieSigitas Narbutas
- LektorRobert RauluszewiczSigitas Narbutas
ZJEDNOCZENIE (1)
- Część
- 39'
Unia Polski i Litwy przypieczętowana ślubem Władysława Jagiełły z królową Jadwigą i koronacją go na króla Polski, zapewniła obu narodom kilkusetletni pokój. Gdy Europa Zachodnia osłabiona była stuletnią wojną między Francją i Anglią oraz innymi pomniejszymi konfliktami, kiedy Kościół przeżywał kryzys, na wschodzie kontynentu wyrosła siła, która zdolna była przeciwstawić się potędze zakonu krzyżackiego. O skuteczności paktu świadczy zwycięstwo pod Grunwaldem, które raz na zawsze przekreśliło możliwość rozwoju niemieckich zakonów rycerskich nad Bałtykiem i zdobycie przez nich dominacji w tym regionie. Wprawdzie inkorporacja Księstwa Litewskiego do Korony uzgodniona w Krewie nie doszła do skutku wobec sprzeciwu panów litewskich, jednak sojusz spełniał swoje zadanie. Wzmocnił pozycję każdego z państw, stwarzając dogodne warunki rozwoju zarówno gospodarczego, jak i wzmocnienia instytucji państwowych. Litwa przyjmując chrzest weszła w krąg kultury rzymskokatolickiej, jako ostatnia w tej cześci Europy. Staraniem Wielkiego Księcia Witolda, brata Władysława Jagiełły, szybko nadrabiała stracony czas.
JAGIELLONOWIE (2)
- Część
- 39'
Druga część tryptyku o dziejach stosunków polsko-litewskich, począwszy od najdawniejszych czasów aż do XVIII wieku. Opowieść o rozwoju i wzroście znaczenia dynastii Jagiellonów, zasięgu jej wpływów w piętnasto- i szesnastowiecznej Europie oraz "złotym wieku" Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Najważniejsze wydarzenia z tego okresu komentowane są przez polskich i litewskich historyków, różniących się nieco w ocenie tych samych sytuacji i procesów. Związek Polski i Litwy przypieczętowany ślubem Jadwigi i Jagiełły umocnił pozycję obu państw na arenie międzynarodowej. Pozwolił pokonać wspólnego wroga - zakon krzyżacki i stwarzał dogodne warunki rozwoju. W niewyniszczonych wojnami i najazdami krajach następował szybki rozwój - kultury, gospodarki, instytucji państwowych. Potomkowie Władysława kontynuowali ideę wzajemnego zbliżenia zapoczątkowaną przez przodków. Po śmierci Jagiełły w 1434 roku i krótkim okresie panowania jego starszego syna, Władysława, na tronie polskim zasiada młodszy z rodu, Kazimierz. Z małżeństwa z Elżbietą z Habsburgów miał sześciu synów i siedem córek. Większość z jego dzieci osiągnęła sukces. Największy jednak odniósł sam Kazimierz. Mądrymi posunięciami politycznymi przyczynił się do gospodarczego rozkwitu kraju. Był wzorem władcy i człowieka, o czym świadczy zaliczenie go w poczet świętych. Najstarszy syn, Władysław, został królem Czech, później również Węgier. Jan Olbracht po śmierci ojca zasiadł na tronie polskim, Aleksander sprawował godność wielkiego księcia litewskiego, Zygmunt zwany Starym otrzymał w 1506 roku urząd wielkiego księcia litewskiego, a wkrótce koronę Polski. W czasie panowania Kazimierza Jagiellończyka i jego synów dynastia wywodząca się od legendarnego Gedymina dominowała nad wieloma krajami Europy, m.in. Litwą, Polską, Czechami, Węgrami, Słowacją, Chorwacją. Pod jej wpływami znalazł się duży obszar ziem, porównywalny do tego, co w późniejszych latach zdołali skupić w swoich rękach Habsburgowie. Blok państw jagiellońskich w przeciwieństwie do innych krajów europejskich charakteryzował się tym, że wewnątrz niego współżyły zgodnie najrozmaitsze nacje, posługujące się różnymi językami. W posiadaniu Polski i Litwy znalazły się ziemi zamieszkane zarówno przez katolików, jak i prawosławnych i każda z tych wspólnot mogła swobodnie praktykować swoją religię. Swoboda ta dotyczyła również innych, mniejszych wyznań. Takie podejście do spraw wiary było czymś zupełnie nowym, w pozostałej części ówczesnej Europy poddani musieli wyznawać taką samą religię jak ich władca. Ostatnie lata XV i połowa XVI wieku to złoty okres kultury Rzeczpospolitej Obojga Narodów, wspominany przez potomnych jako złoty wiek Zygmuntów - Zygmunta I Starego, Zygmunta III Wazy (potomka Katarzyny Jagiellonki) i jego syna Zygmunta Augusta, ostatniego z Jagiellonów. Pod ich rządami wolne od wojen państwo rosło w siłę. Polska i Litwa zacieśniły wzajemne stosunki dając temu formalny wyraz w unii lubelskiej zawartej w 1569 roku. Okres prosperity obu narodów miał się jednak ku końcowi. Na wschodzie wyrosło mocarstwo o imperialistycznych ambicjach i wkrótce zagroziło suwerennemu bytowi Rzeczpospolitej.
ZAĆMIENIE SŁOŃCA (3)
- Część
- 39'
Ostatni odcinek opowieści o dziejach stosunków polsko-litewskich obejmuje okres od unii lubelskiej do trzeciego rozbioru Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Historycy jednej i drugiej strony analizują korzyści zjednoczenia dla Korony i Wielkiego Księstwa, omawiają też wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny, które doprowadziły do utraty suwerenności i zniknięcia obu państw z mapy Europy. Zawarta w 1569 roku unia lubelska jeszcze bardziej zbliżyła do siebie oba narody, była znaczącym krokiem w procesie integracji zapoczątkowanym przez ślub Władysława Jagiełły i Jadwigi. Litwini zwracają jednak uwagę na niekorzystny dla nich układ sił, np. w parlamencie Rzeczpospolitej mieli tylko jedną trzecią miejsc. Unia jednak umacnia instytucje państwowe, władzę królewską, jest jednym z elementów kształtujących dogodną sytuację rozwoju gospodarczego i kulturalnego. Powstają uniwersytety, okazałe pałace, wspaniałe świątynie, rośnie poziom intelektualny elit rządzących, rozwija się sztuka. Litewscy historycy dodają, że następuje polonizacja elit, była to cena, jaką naród litewski zapłacił za szybki postęp cywilizacyjny. Nie wątpią jednak, że warto było. Dowodem wysokiego poziomu litewskiej myśli politycznej są Statuty Litewskie - całościowy kodeks prawny obejmujący niemal wszystkie dziedziny życia. Korzystano z niego także w Koronie, kiedy na uregulowanie spraw brakowało przepisów lub były przestarzałe. O ile można dyskutować, czy Polska i Litwa miały coś do zaoferowania szesnastowiecznej Europie, o tyle nie ma wątpliwości, że epoka baroku na ziemiach Rzeczpospolitej zaowocowała skarbami sztuki o niekwestionowanej wartości. Przełomowym momentem w dziejach obu narodów był Sejm Czteroletni i uchwalenie Konstytucji 3 maja. Ten postępowy akt prawny inspirowany Rewolucją Francuską podzielił społeczeństwo na zwolenników nowatorskich rozwiązań politycznych i konserwatystów opowiadających się za utrzymaniem statusu ustalonego w czasie unii lubelskiej. Rozłam ten doprowadził do tragicznych skutków. W atmosferze opozycji między reformatorami a zwolennikami starego porządku doszło do zawiązania konfederacji targowickiej i wprowadzenia wojsk wrogiego mocarstwa na ziemie Rzeczpospolitej. O ostatecznym rozstrzygnięciu bardzo skomplikowanej sytuacji politycznej przesądziła decyzja króla, który opowiedział się po stronie konfederatów. To, co wydarzyło się później, znajduje swoje metaforyczne odbicie w wyprawie Stanisława Augusta Poniatowskiego do Augustowa. W 1792 roku król ze swoją świtą i nadwornym astronomem odwiedził te okolice, by oglądać zaćmienie Słońca. Zapewne nie kojarzył zjawiska z wydarzeniami zapowiadającymi "zaćmienie państwa". Wkrótce Polska i Litwa na ponad sto lat utraciły własny byt państwowy. O rozkwicie i schyłku świetności Rzeczpospolitej Obojga Narodów i dramatycznej utracie suwerenności mówią polscy i litewscy historycy, m.in. prof. Edvardas Gudavicius, prof. Juliusz Bardach i prof. Henryk Samsonowicz. Dopełnieniem jest bogata ikonografia oraz materiały filmowe z miejsc, gdzie tworzyła się nasza wspólna historia.
[www.tvp.com.pl]
