STAN PO ZAPAŚCI

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  1997
• Premiera:
  1997. 12. 11
• Barwny, 79 min

Adaptacja powieści Jacka Bocheńskiego (ur. 1926), jednego z najbardziej znanych pisarzy opozycyjnych z lat 70. i 80., eseisty i publicysty, współzałożyciela podziemnego kwartalnika "Zapis", pierwszego pisma literackiego ukazującego się poza cenzurą. Autor głośnych powieści "Boski Juliusz. Zapiski antykwariusza", "Tabu", "Nazo poeta", w 1966 r. wydalony z partii wraz z innymi ludźmi pióra za wystąpienie w obronie Leszka Kołakowskiego, znalazł się w gronie autorów objętych zakazem druku. Kolejne książki - "Krwawe specjały włoskie" i "Stan po zapaści" (1987) ukazały się w tzw. drugim obiegu. Powieść o pierwszych miesiącach stanu wojennego oglądanych z perspektywy szpitalnego łóżka - w podziemiu wydana przez oficynę Nova, uhonorowana nagrodą kulturalną "Solidarności", wznowiona przez londyński Aneks, czytana w odcinkach na antenie BBC i RWE, tłumaczona - stała się znana nie tylko w kraju i nie tylko z powodów politycznych. - To nie jest książka o polityce - zastrzegł wydawca. - To książka o mnie, o tobie, o nas. Jest to książka o Polsce, która wtedy zaczęła się rodzić.
Bohater trafia do szpitala z powodu zapaści, której przyczyna nie jest dla lekarzy całkiem jasna, a trochę też "ze wskazań społecznych". Interesuje się nim "ubecja", funkcjonariusze pojawiający się od czasu do czasu na oddziale dają mu do zrozumienia, że "mają go na oku". Leżąc obok innych chorych - najpierw na zatłoczonym korytarzu, potem w sali -Bohater z dystansem obserwuje rutynowe czynności personelu i toczące się własnym rytmem szpitalne życie. Przysłuchując się rozmowom pacjentów, poznaje ich osobiste losy, zarazem - typowe polskie drogi, kompleksy, paradoksy historii. We wspomnieniach mężczyzny powraca 17 września - wkroczenie Rosjan, krwawe dni na polsko-ukraińskim pograniczu. Powracają pierwsze lata powojenne - mąż we Wronkach, żona w Fordonie więźniarkom politycznym kazano tam nosić łachy po pomordowanych Żydach, które nowej władzy zostały "po Niemcach". W rozmowach ujawnia się stan świadomości Polaków, spustoszenia, jakie uczynił komunizm, ucząc ludzi podejrzliwości wobec każdego czy działań na pokaz, "żeby widziano". Równocześnie za szpitalne mury przenikają wiadomości z zewnątrz, o demonstracjach, rewizjach, aresztowaniach. Bohater widzi przez okno tankietki na dziedzińcu i młodziutkich żołnierzy grzejących się przy ogniu. Obok pisarza leży chłopak, podobno cierpiący na chorobę wrzodową, w rzeczywistości dotkliwie pobity przez milicję. Bohatera zastanawia jednak to, że pacjent o tym samym nazwisku został przywieziony na chirurgię, w ciężkim stanie, wprost z demonstracji. Próbuje wyjaśnić tę zagadkę, choć sam nie może ocenić, ile komu wiadomo w sprawie i komu wolno zaufać. W spektaklu jedną ze swych ostatnich ról zagrał Henryk Bista. Dziś w szczególny sposób odbiera się słowa, które wypowiada kreowany przez zmarłego aktora bohater - wózek gospodarki będę robił, trawę królikom woził, jak tylko wyjdę ze szpitala, od razu biorę się za ten wózek. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj