ZALICZKA Z AMERYKI

• Film dokumentalny
• 20'

Filmowa opowieść o poszukiwaniu drogocennej kopii obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej oraz o historii, współczesności i niepowtarzalnej atmosferze Wilna i okolic, a także o losach Polaków związanych z tą ziemią. Na jednej z wystaw przygotowanych przez wileńską Galerię Polską "Znad Wilii" pokazano fotografie przedwojennego Wilna i jego mieszkańców. Autorki programu zaintrygowało zdjęcie prezentujące dużych rozmiarów obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej w witrynie warsztatu zdobniczego z adnotacją: Rok 1933. Postanowiły wyjaśnić, jak to się stało, że najsłynniejszy kresowy wizerunek Madonny trafił w tak nietypowe miejsce i gdzie się obecnie znajduje. Poszukiwania rozpoczęły od ustalenia tożsamości właścicieli warsztatu. Okazało się, że byli nimi Polacy, a pracownia mieściła się przy jednej z najstarszych wileńskich ulic, przy której niegdyś mieli swoje rezydencje najbardziej wpływowi możnowładcy - Radziwiłłowie, Sapiehowie, Pacowie. Dziś w lokalu, gdzie mieścił się warsztat, funkcjonuje sklep i nikt nie pamięta dawnych właścicieli ani obrazu w witrynie. Autorki nie dają jednak za wygraną: odwiedzają archiwa miejskie i państwowe, kościół św. Teresy, przy którym znajduje się kaplica z obrazem Matki Boskiej Ostrobramskiej, wreszcie podwileńską wieś Mejszagoła, gdzie pracuje blisko stuletni polski kapłan - on powinien wiele pamiętać. Rzeczywiście, prałat Józef Obrembski jest żywą kroniką historii tych ziem, za jego radą udają się do kościóła franciszkanów w Wilnie, który w czasie wojny udzielał schronienia i pomocy Polakom ze Wschodu. Proboszcz parafii wyjaśnia zagadkę tajemniczej kopii i jej losów. Kopię obrazu zamówił u wileńskich zdobników Polonus z Ameryki, który w 1927 roku przyjechał do miasta na koronację wizerunku Pani Ostrobramskiej. Zostawił rzemieślnikowi duży zadatek, a ten wykonał replikę obrazu w naturalnej wielkości, zużywając 9 kilogramów srebra i złota oraz szlachetnych kamieni. Zleceniodawca nigdy jednak nie zgłosił się po odbiór dzieła. Rodzina wystawiła więc cenną kopię w witrynie warsztatu. Kiedy wybuchła wojna, córka zdobnika oddała ją na przechowanie franciszkanom, a ci ukryli obraz w klasztornej zakrystii. Po dramatycznych wydarzeniach ostatniej wojny oraz w następstwie rozwoju sytuacji na Wschodzie po wyzwoleniu, franciszkanie stracili klasztor i kościół w Wilnie. Cudem udało się im jednak zachować kopię obrazu Ostrobramskiej Pani i przewieźć ją szczęśliwie do kraju pomimo restrykcji sowieckich władz. Obecnie wizerunek znajduje się w kaplicy św. Anny w Gdańsku, a jego czciciele starają się o utworzenie tam Sanktuarium Matki Boskiej Ostrobramskiej. Film przedstawia również powojenne dzieje kresowej Madonny i jej drogę na Wybrzeże.
[www.tvp.com.pl]

JAN OBST - OSTATNI TAKI KUSTOSZ

• Film dokumentalny
• Rok produkcji:
  2003
• 25'

Sentymentalna podróż na Wileńszczyznę śladami Jana Obsta, pisarza, redaktora, dyrektora muzeum Adama Mickiewicza. Do dziś żyją tam ludzie, którzy go pamiętają i darzą szacunkiem. Wspominają jego ogromny zbiór książek, uprzejmość, kulturalny sposób bycia, nazywając go "uczonym człowiekiem". Zaułek Bernardyński w Wilnie uznawany jest za jeden z najpiękniejszych zakątków Starego Miasta. Tutaj pod numerem 11., w domu, w którym mieszkał niegdyś Adam Mickiewicz, mieści się muzeum poety. Jego oficjalna historia sięga połowy lat pięćdziesiątych, współcześni nie chcą pamiętać, że założył je jeszcze przed wojną Jan Obst, urodzony w Lipsku syn Niemca i Polki. Obst przyjechał do Wilna w 1911 roku. Zamieszkał w mieszkaniu, w którym sto lat wcześniej Adam Mickiewicz pisał "Grażynę". Zajmował się pracą dziennikarską i redakcyjną, współpracował z "Dziennikiem Wileńskim" i "Gazetą Codzienną", wydawał pismo "Litwa i Ruś". Odziedziczony po ojcu majątek przeznaczył na rozwijanie pasji kolekcjonerskiej - kupował książki, rękopisy, dzieła sztuki. Gromadził m.in. pamiątki po Adamie Mickiewiczu, co zaowocowało otwarciem muzeum. Jan Obst był kustoszem drugiego, po paryskim, muzeum wieszcza. W latach 30. Obst częściej przebywał w swoim majątku w Rubnie niż w Wilnie. Wieś Rubno nosi dziś nazwę Kirtimai, żyją w niej głównie Polacy, najstarsi z nich dobrze pamiętają "pana w staropolskim żupanie i konfederatce". Opowiadają o nim jak o dobrym sąsiedzie, który nadal tu mieszka. Dużo pisał, miał imponujący zbiór książek, mieszkał z matką i żoną, piękną Cyganką, ale "biedny koniec życia miał". Kiedy Sowieci wypędzili go z Rubna, przebywał na wygnaniu w Dziekaniszkach. Nawet dzisiaj nie dochodzą tam drogi, jedzie się przez pola. Dziekaniszki to zaledwie dwie chałupy, ale i tu ludzie pamiętają Obsta. Po kryjomu, nocą przynosili mu jedzenie. Jeden z miejscowych chłopów, narażając życie, ukrywał u siebie w domu rękopisy redaktora, m.in. jego pamiętniki. Dziś stanowią one źródło wiarygodnej wiedzy o życiu tego niezwykłego człowieka. Jan Obst zmarł na wygnaniu w 1954 roku.
[www.tvp.com.pl]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj