CZYTADŁO

• Spektakl telewizyjny
• Rok produkcji:
  1996
• Premiera:
  1996. 06. 05
• Barwny, 98 min

Adaptacja wydanej w 1992 r. powieści Tadeusza Konwickiego. Wcześniej "Czytadło" przeniósł na scenę reżyser Robert Gliński (Teatr Ateneum, 1994). W inscenizacji telewizyjnej w dużo większym stopniu udało się zachować to, co jest tak istotne dla prozy Konwickiego - niedopowiedzenia, klimat pół snu, pół jawy, niepewności. Tutaj do końca nie wiadomo, czy tajemnicza dziewczyna, która nagle zjawia się w życiu bohatera, jest bliźniaczo podobną siostrą kobiety zamordowanej w jego mieszkaniu. Nie jest nawet pewne, czy dziewczyna w ogóle istnieje, czy też jest tylko ucieleśnieniem jego wyobraźni o ideale kobiecego piękna i desperackiego pragnienia miłości.
"K" z głębokiego snu po nocnej hulance wyrywa przyjście policji. Na kanapie leży martwa, naga dziewczyna. Nikt nie wie, również on sam, kim jest i dlaczego znalazła się właśnie w tym miejscu. Bohater "zgubił gdzieś całą dobę", niczego nie pamięta. Przesłuchanie w komisariacie policji także niewiele wyjaśnia. Gdy oszołomiony dramatycznymi przeżyciami "K" próbuje odzyskać równowagę wewnętrzną, kontaktuje się z nim piękna dziewczyna. Mężczyzna jest przekonany, że zna ją od dawna, wyobraźnia podsuwa mu jej obrazy sprzed lat. Tylko Luba Karnowska (to nazwisko nie po raz pierwszy pojawia się w prozie Konwickiego) jest w stanie wyzwolić go ze strasznej choroby, kompletnego braku motywacji do życia. Adoruje ją, kocha. Chce poznać prawdę, lecz dziewczyna twierdzi, że prawda jest banalna i nieciekawa, piękniejsze są domysły. Wątek romansowy, tak ważny w każdym "czytadle", rozgrywa się w scenerii Warszawy lat 90., przeistaczającej się w stolicę "prowincjonalno-kapitalistycznego państwa". Pod Pałacem Kultury i w eleganckich ogrodach wszyscy handlują wszystkim. Wszędzie trwa generalny remont i ogólny bałagan. Adam Michnik, który występuje w widowisku w roli policjanta, zauważył, że "Czytadło" ukazuje życie po życiu komunizmu. W powieści i w widowisku polska rzeczywistość "po przełomie" jawi się jako panopticum pełne osobliwych postaci, ludzi nawiedzonych, mających gotowe recepty na zbawienie ojczyzny. Komisarz Korsak organizuje huczną wyprzedaż pamiątek narodowych, by z funduszy zebranych podczas licytacji sfinansować wielki marsz zjednoczonej Słowiańszczyzny na Europę. Cipun, emerytowany ubek, obecnie cieć, zakłada Podwórkowy Teatr Absurdu, który może przekształci się w jakąś partię - na razie chce wystawić własną sztukę pt. "Prawdziwy koniec świata". Prezydent, czekający w areszcie na kolejne badania psychiatryczne, zwolennik dyscypiny, autorytetu i siły, staje na czele Synów Europy. Stuknięta Anais, która kiedyś rządziła całą Polską, będąc w zażyłych stosunkach z notablami, wciąż szuka swojej nowej szansy. Przybyły z Ameryki Mickiewicz pragnie założyć Partię Przebaczenia. Oszalały pluralizm polityczny miesza się z kompleksami polskimi. "Jakaś wina jest za mną, za moimi bliźnimi" - powiada bohater, wciągnięty przez przyjaciela w krąg rozliczeń przeszłości, wypominania win starych lub rzekomych. "Polskie piekło" pochłania wciąż nowe ofiary. W tej książce jest wszystko, o czym można przeczytać w gazetach i obejrzeć w telewizji, stwierdził autor. W adaptacji telewizyjnej znajduje odbicie większość wątków i problemów, a także szczególny klimat "Czytadła", nieco surrealistycznej wizji absurdalnej rzeczywistości, naszych obsesji i lęków. I jest tu również miejsce na odrobinę marzeń, tęsknot, na poetyckie niedomówienia i pytania metafizyczne, które nieoczekiwanie stawiają sobie bohaterowie pośród zwariowanej codzienności. [PAT]

Ekipa

pełna | skrócona | schowaj

Pierwowzory

schowaj